Ăn trực quan: thực đơn theo “cảm nhận” cơ thể !

Hội Nội tiết & Đái tháo đường Miền Trung 18/01/2022 Y học thường thức 777 Views

ĂN TRỰC QUAN: THỰC ĐƠN THEO “CẢM NHẬN” CƠ THỂ !

(INTUITIVE EATING: REGIME ACCORDING “BODY FEELINGS”)

TS.BS Trần Bá Thoại BCH Hội NỘI TIẾT VIỆT NAM

I. LỜI MỞ

Theo WHO, thế kỷ 21 này là của các bệnh không lây nhiễm, với bốn nhóm chủ đạo là tim mạch, ung thư, hô hấp mạn và đái tháo đường.

Trong các bệnh không lây nhiễm, chế độ ăn uống là một yếu tố quan trọng. Do đó, đã có khá nhiều chế độ ăn được giới thiệu, hướng dẫn, đặc biệt là các chế độ ăn kiêng để giảm cân, chống béo phì, đái tháo đường.

Nhưng chuyên gia cảnh báo, nhiều chế độ ăn kiêng cấp tốc, ép cân quá mức sẽ có tác động xấu đến sức khỏe, và việc ăn kiêng cực đoan cũng gây chứng loạn thần ẩm thực, đặc biệt với người trẻ tuổi, thanh thiếu niên. Và một số chuyên gia đề xuất xu hướng ăn uống trực quan, theo tín hiệu từ cơ thể, để con người “chăm sóc hơn là kiểm soát bản thân”.

II. TỔNG QUAN VỀ ĂN TRỰC QUAN

Định danh

Ăn uống trực quan (intuitive eating) là cách ăn uống dựa theo cảm nhận bẩm sinh của cơ thể với thức ăn, kiểu trẻ khóc khi đói và bỏ bú khi no. Nhờ ăn uống theo phản xạ bẩm sinh, đói ăn khát uống, chế độ ăn trực quan giúp con người chuyển từ tự kiểm soát sang tự chăm sóc bản thân mình (self-control to self-care).

Như thế, ăn uống trực quan là ăn dựa trên những gì cơ thể cần, nhận biết qua cảm giác đói, no, ngon miệng, chán ăn và kết thúc bữa ăn với cảm giác thỏa mãn: thiếu ăn, cơ thể bị đói khiến có cảm giác thèm ăn và ngược lại.

Trực quan: ăn đủ loại thực phẩm

Thức ăn có 3 nhiệm vụ: (1) cung cấp năng lượng, (2) bù đắp những hao tổn, thay thế những tế bào già cỗi, và (3) tạo hình, tổng hợp các sinh chất; và 4 nhóm: (1) chất đường bột, (2) chất béo, (3) chất đạm, và (4) chất khoáng và vitamin.

Trong thiên nhiên, không có loại thực phẩm hoàn chỉnh. Do đó, ăn trực quan cũng phải ăn nhiều loại thức ăn; kể cả chất đường bột (carbohyydrate), đặc biệt với đường ngọt (sugary carbohydrate), vốn bị nhiều chế độ ăn kiêng ngăn cấm.

Trực quan: bỏ cấm đoán, hạn chế

Điều quan trọng đầu tiên của ăn trực quan là loại bỏ các cấm đoán, hạn chế. Khi cứng nhắc về thực phẩm, sẽ khiến chúng ta khó lựa chọn dinh dưỡng và bị cuốn vào việc cố gắng chon theo một cách cực đoan chế độ, món ăn.

Cần có mối quan hệ “hòa bình” với thực phẩm. Cần dừng phán xét, hạn chế mà nên nuôi dưỡng bản thân bằng các món, thức ăn nó “mách bảo” !.

Trực quan: không cực đoan, “cảnh sát thực phẩm”

Người ăn kiêng cực đoan thường có xu hướng hình thành một thẩm phán “tự thân”, một “cảnh sát thực phẩm” (food police). Những vị này luôn kiểm soát thực phẩm và tạo ra cảm giác tội lỗi, và sự phân biệt thức ăn “tốt” hay “xấu”.

Thay vì máy móc “cảnh sát thực phẩm”, chúng ta nên dựa vào trực quan, cảm nhận bên trong để lựa chọn ra những thực phẩm cần thiết, để cuối cùng sẽ tự chăm sóc bản thân bền vững hơn là tự kiểm soát, hạn chế (self-care is more sustainable than self-criticism).

III. BÀN VÀ KẾT

Đã có hơn 125 nghiên cứu về việc ăn uống trực quan, cho thấy nhiều lợi ích bao gồm giảm cholesterol “xấu” LDL, sức khỏe tâm thần kinh tốt hơn.

Christy Harrison là một chuyên gia dinh dưỡng, chống ăn kiêng, cố vấn ăn uống trực quan, đã viết cuốn sách Chống Ăn kiêng (Anti-Diet), khuyên rằng, hãy lắng nghe cơ thể để biết khi nào chúng ta no và khi nào chúng ta đói để chọn ăn uống thích hợp.

Con người, già trẻ lớn bé, bình thường hay có bệnh đều phải ăn uống; chế độ ăn có thể khác nhau, nhưng nguyên lý vẫn thông nhất: ĐẦY bốn nhóm chất, và ĐỦ số lượng theo nhu cầu. Và một khẩu phần ăn hợp lý phải như một cái áo hoàn chỉnh cần có các thành phần cơ bản: vạt trước, vạt sau, cổ áo, tay áo, túi áo…“thừa không được mà thiếu cũng không xong”.

Những khẩu phần ăn “lệch lạc”, không hài hòa, cực đoan, cường điệu, chắc chắn không tốt cho cơ thể.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] What is Intuitive Eating?

https://www.tenpercent.com/meditationweeklyblog/intuitive-eating

[2] ‘Intuitive eating’ is on the rise, and experts say it’s because people are fed up with diet culture

https://www.insider.com/what-is-intuitive-eating-does-it-work-2020-1

[3] What Is ‘Healthy Eating,’ Anyway?

https://www.self.com/story/checking-in-podcast-healthy-eating

[4] 10 Principles of Intuitive Eating

https://www.intuitiveeating.org/10-principles-of-intuitive-eating/

[5] A Quick Guide to Intuitive Eating

https://www.healthline.com/nutrition/quick-guide-intuitive-eating